Jadąc do Japonii, każdy ma cichą nadzieję na spotkanie gejszy. Ale obecnie wcale nie jest to takie łatwe. Największe szanse na to mamy w Kioto w dzielnicy Gion, nawet jednak tam nie często się to zdarza. A gdy już gejsza pokaże się publicznie, najczęściej jest to szybkie przejście z taksówki do jakiegoś domu, czy restauracji. Do tego nawet jak spotkamy dziewczynę ubraną i umalowaną jak gejsza, wcale nie ma pewności, że to jakaś japońska turystka nie postanowiła sobie akurat zrobić sesji zdjęciowej tak pięknie przebrana.
Obecnie jednak coraz łatwiej znaleźć miejsce, gdzie można obejrzeć występy gejszy. Dawniej aby móc uczestniczyć w takim spotkaniu trzeba było zostać poleconym i mieć bardzo mocno wypchany portfel. Zazwyczaj też takie spotkania jak już miały miejsce, nie były jednorazowe a cykliczne. Obecnie coraz mniej osób może sobie na taki regularny wydatek pozwolić. Za to jest coraz więcej turystów, którzy liczą na takie występy. Powstają więc teatry, w których za dosyć rozsądną cenę można wybrać się obejrzeć np. taniec gejszy. Ja często chodzę do Gion Corner W Kioto gdzie jedną z atrakcji jest właśnie taki występ. Koszt całości to około 2000-3000 jenów w zależności od aktualnej promocji.
W Kanazawie na wiosnę co roku są organizowane są przedstawienia gdzie można zobaczyć nie tylko taniec, ale i ceremonię parzenia herbaty wykonywana przez gejszę. Takie około godzinne przedstawienie to już koszt od 4000 jenów w górę w zależności od rodzaju miejsc.
A przy odrobinie szczęście w Tokio w informacji turystycznej na Ginzie można zobaczyć taki taniec za darmo:
Samo słowo gejsza zapisywane jest w Japonii dwoma znakami kanji. Są to “gei”, które oznacza sztukę oraz “sha” czyli osoba, a więc możemy to przetłumaczyć jako artysta. W dialekcie z Kioto i Kanazawy gejszę określa się jako “geiko” – “kobieta sztuki”. Z kolei kobiety, które dopiero kształcą się na gejszę określa się jako “maiko” – “kobieta tańca”
W Japonii gejsza jest uważana za kobietę sukcesu. “Historycznie rzecz biorąc, większość kobiet w Japonii to żony, które nie mogły pracować z powodu obowiązków rodzinnych. Jednak gejsza mogła osiągnąć niezależność, pracując na spłatę swoich długów, czyniąc z zawodu jedną z metod utrzymania się kobiet bez zostania żoną.” Z biegiem czasu niektóre japońskie feministki zaczęły postrzegać gejsze jako kobiety wyzyskiwane, ale współczesne gejsze uważają się za kobiety wyzwolone: “Znajdujemy własną drogę, bez wykonywania obowiązków rodzinnych. Czy nie oto chodziło feministkom?” – pytają.
Wbrew powszechnej opinii, zapoczątkowanej przez stacjonujących w Japonii amerykańskich żołnierzy, gejsze nie są prostytutkami, a seks i życie miłosne gejszy zwykle oddzielane są od jej życia zawodowego. Aczkolwiek dawniej gejsza o ugruntowanej pozycji mogła przyjąć patrona, który opłacał jej wydatki i wiązał się z nią bardziej osobiście, co mogło również obejmować seks. Podkreślało to status mężczyzny, gdyż koszta z tym związane były bardzo wysokie.
Większość gejsz stanowią samotne kobiety, choć z biegiem czasu mogą mieć kochanków lub chłopaków. Obecnie niektóre gejsze są mężatkami, ale jest to raczej wyjątek niż reguła. W najbardziej tradycyjnych dystryktach w Kioto nadal nie pozwala się pracować zamężnym gejszom.
Od lat siedemdziesiątych XX wieku, gejszami mogą być również kobiety nie będące Japonkami, a pierwszą oficjalnie zarejestrowaną zagraniczną gejszą była Sayuki – (Fiona Graham), Australijka, która pracę w Tokio jako gejsza rozpoczęła w 2007 roku. Aby nią zostać, oprócz zwykłych wymagań, kandydatki muszą mieszkać na stałe w Japonii i biegle władać językiem japońskim.
Jeszcze sto lat temu dziewczyny aby zostać gejszą zaczynały naukę w wieku około 6 lat. Obecnie mocno to się zmieniło i najczęściej kobiety decydują się na to po szkole średniej lub nawet już w dorosłym wieku. Na początku muszą zamieszkać w okiya (domu dla gejsz) jako shikomi (stażystki), gdzie uczą się podstaw zawodu, mieszkają z innymi gejszami i zasadniczo im pomagają. Tradycyjnie ten etap mógł trwać lata, obecnie zazwyczaj trwa to około roku.
Po tym czasie zaczynają dalszą naukę jako maiko. Szkoła ta generalnie jest bardzo droga, dziewczyna zazwyczaj spłaca ją z późniejszych swoich zarobków gejszy. Dopiero po uregulowaniu tych długów może zacząć pracować samodzielnie, ale nawet wtedy gdy nie mieszka w okiya, musi być związana z jednym z nich. Etap nauki jaki maiko może trwać od 3 do 5 lat. W tym czasie uczy się podawania drinków, parzenie herbaty, prowadzenia rozmów, tańca czy śpiewu. Dokładnie nauka ta jest podzielona na trzy etapy. Pierwszy to formalne szkolenie artystyczne. Dziewczyny studiują tradycyjne instrumenty: shamisen, flet, bębny, uczą się tradycyjnych pieśni, tańców japońskich, ceremonii parzenia herbaty, kaligrafii, literatury, i poezja. Drugi element to program rozrywkowy, którego praktykantka uczy się w różnych herbaciarniach i na przyjęciach, obserwując swoją “starszą siostrę”. Trzecim jest odnalezienie się w skomplikowanym systemie społecznym.
Po zakończeniu nauki odbywa się ceremonia erikae, podczas której maiko otrzymuje status gejszy.
Nie ma określonego wieku w jakim gejsza ma przejść na emeryturę. Zdarzają się przypadki gdy kobiety pracuje w tym zawodzie nawet w wieku 80 czy 90 lat. Jednak większość decyduje się przejść wcześniej na emeryturę lub zostać nauczycielkami w szkole dla gejsz.
Teraz trochę historii. W dawnych czasach w Japonii funkcjonowały saburuko (służące). Część z nich oferowała usługi seksualne, część (ta z lepszym wykształceniem) zarabiały na życie umilając spotkania towarzyskie wyższych sfer. Kiedy przeniesiono stolicę do Kioto w 794 roku, zaczęły się wykształcać tradycyjne sztuki, pojęcie estetyki. To w późniejszych wiekach przyczyniło się do wytworzenia zawodu gejszy.
W Japonii panowała opinia, że żona miała być skromną matką i zarządzać domem, a dla miłości, romantyzmu i seksu mężczyźni mieli kurtyzany. I chociaż pojęcie gejszy rozwinęło się dopiero w XIX wieku to można powiedzieć, że bazowało ono właśnie na statusie kurtyzan jako romantycznych artystkach.
W XVIII wieku dzielnice rozrywki zapoczątkowane jeszcze w XVII wieku zaczęły bardzo zyskiwać na popularności. Poza seksem zwabiały do siebie klientów rozrywką – tańcem, śpiewem i muzyką. Niektóre prezentowały również inne dziedziny sztuki jak poezję czy kaligrafię. Wtedy właśnie zaczęły pojawiać się pierwsze gejsze. Były rodzajem artystek które zabawaiły na imprezeach klientów śpiewem i tańcem.
Natomiast pierwszą znaną kobietą, która nazwała sama siebie tym terminem – “gejsza”, była prostytutka z Fukagawy, która zdobyła sławę jako piosenkarka. Miało to miejsce około 1750 roku, a jej sukces spowodował, że coraz więcej dziewczyn zaczęło występować jako artystki, rezygnując jednocześnie z prostytucji.
Na początku XIX wieku formalnie rozdzielono zawód prostytutki i gejszy zakazując tej ostatniej oferowania usług seksualnych. Nadal jednak miała status artysty z niższych klas. Z czasem jednak ich pozycja się zmieniał i wraz ze wzrostem popularności rósł ich status społeczny. Doszło do tego, że gejsze były uważane za najważniejsze ikony mody i stylu w społeczeństwie japońskim i były naśladowane przez ówczesne kobiety. Natomiast prostytucja istniała w Japonii do 1956 roku, kiedy została oficjalnie zakazana.
II wojna światowa przyniosła trwałe zmiany w zawodzie gejszy; przed wojną ich liczba wynosiła około 80.000. Jednak w 1944 roku zamknięto wszystkie dzielnice gejsz, a dziewczyny tam pracujące przydzielono do pomocy armii, czy prac w fabrykach. Po wojnie wiele z nich pozostało w wyuczonym wtedy zawodzie, uznając to jako bardziej stabilną pracę. W tym czasie też określenie gejsza straciło swój prestiż, ponieważ niektóre prostytutki w kontaktach z amerykańskimi wojskowymi zaczęło nazywać siebie gejszami
Po wojnie gejsze powróciły do noszenia kimona i uprawiania tradycyjnej sztuki, porzucając wszelkie eksperymentalne style, czym straciły status modnego zawodu, a zyskały nowy – “opiekunów tradycji”.
Do 1975 roku średni wiek gejszy w Kioto wynosił około 39 lat, przy czym zdecydowana większość była w wieku 35?49 lat. W 1989 roku New York Times doniósł, że w całej Japonii pozostało około 600-700 gejsz. W Kioto w 2006 roku zarejestrowanych było nieco ponad 200 gejsz i 70 maiko. Jednak w ostatnich latach zaczęła znowu rosnąć liczba dziewczyn zainteresowanych tym zawodem.
Współcześnie gejsze nadal żyją w okiya, przynajmniej w czasie kiedy pobierają naukę i muszą być w jednym z nich zarejestrowane, nawet jeżeli później mieszkają samodzielnie. Gejsze są często wynajmowane do uczestniczenia w przyjęciach i spotkaniach, tradycyjnie w herbaciarniach lub tradycyjnych japońskich restauracjach. Jednak spotkania i wszelkie ustalenia są nadal dokonywane przez matkę domu.
Kilka słów o wyglądzie gejszy. Ten zmienia się przez całą jej karierę, reprezentując jej wyszkolenie i staż pracy. Są to zmiany fryzury, dodatków do włosów i stylu kimona.
Makijaż. Zarówno maiko, jak i gejsza noszą tradycyjny biały podkład znany jako oshiroi; jest noszony z czerwonym i czarnym makijażem oczu i brwi, oraz czerwonymi ustami. Gejsze noszą bardziej czarne okolice oczu i brwi niż maiko, a starsze gejsze mają tendencję do nakładania tradycyjnego białego makijażu na całą twarz tylko podczas występów scenicznych lub przy specjalnych okazjach.
Gejsza i maiko zawsze noszą kimono podczas pracy i zazwyczaj noszą też kimono poza pracą. Jednak rodzaj kimona różni się w zależności od wieku, okazji, regionu i pory roku. Gejsze noszą kimono bardziej stonowane pod względem wzoru i koloru niż zarówno zwykłe kimono, jak i kimono noszone przez maiko.